Choroba Hashimoto (Morbus Hashimoto, ang. Hashimoto Thyroiditis) – pierwszy opisał ją Japończyk dr Hakiro Hashimoto – inaczej wole Hashimoto lub przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, zaliczane do chorób autoimmunologicznych (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – wskutek rozregulowania organizm atakuje własne zdrowe komórki, tzw. autoagresja organizmu). Choroba może wystąpić u osób bez względu na wiek i płeć, najczęściej jednak chorują na nią kobiety między 30. a 50. r.ż.
Choroba atakuje gruczoł tarczowy (narząd położony w szyi, do przodu od tchawicy, kontrolujący wykorzystywanie energii w organizmie) i zaburza czynność tarczycy (nacieki limfocytarne w tarczycy). Zależnie od przebiegu zapalenie tarczycy dzielimy na przewlekłe (najczęstsza postać) autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (zapalenie typu Hashimoto), podostre zapalenie tarczycy (rzadziej występujące, zwykle poprzedza je infekcja wirusowa) oraz ostre bakteryjne zapalenie tarczycy. Choroba Hashimoto współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi: układowym toczniem rumieniowatym, reumatoidalnym zapaleniem stawów, niedokrwistością złośliwą, cukrzycą.
ZAPALENIA TARCZYCY, PRZEWLEKŁE LIMFOCYTOWE ZAPALENIE TARCZYCY, CHOROBA HASHIMOTO, WÓL LIMFOCYTOWY, HORMON TSH, BIOPSJA
Przy prawidłowej czynności tarczycy i rozpoznanej chorobie ocena funkcji tego narządu powinna być przeprowadzana najmniej raz w roku.
Badania dodaktowe, które należy wykonać:
- morfologia krwi – o procesie zapalnym świadczy zwiększona liczba leukocytów (białych krwinek)
- badania hormonalne – sprawdza się stężenie wolnych hormonów tarczycy (T4 i T3) oraz TSH
- poziom przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy – jest zwiększony w autoimmunologicznym ZT
- biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) – występujące nacieki limfocytarne w chorobie Hashimoto
- scyntygrafia tarczycy i jodochwytność (zdolność tarczycy do wychwytu i gromadzenia jodu radioaktywnego)
- ultrasonografia tarczycy
Zapalenia tarczycy (ZT) klasyfikujemy według przebiegu (ostre, podostre, przewlekłe), współistnienia nadczynności lub niedoczynności tarczycy, jak również według czynnika sprawczego (np. zakażenie bakteryjne).
Zapalenie typu Hashimoto – przewlekłe limfocytowe ZT, autoimmunologiczne ZT.
Poporodowe zapalenie tarczycy – bezbolesne ZT, podostre ZT. Pojawić się może w ciągu pierwszych kilku miesięcy po porodzie.
Sporadyczne zapalenie tarczycy – bezbólowe sporadyczne ZT, nieme ZT, podostre limfocytowe ZT.
Możliwe, iż jest to podostra faza zapalenia typu Hashimoto. Może przebiegać z tyreotoksykozą – zapalenie przypomina zapalenie poporodowe choć nie ma związku z ciążą.
Podostre zapalenie tarczycy – choroba de Quervaina, olbrzymiokomórkowe ZT, bolesne podostre ZT, wirusowe ziarniniakowe ZT).
Ropne zapalenie tarczycy (znacznie częściej pojawia się u chorych z zapaleniem typu Hashimoto lub wolem guzkowym) – spowodowane może być zakażeniem bakteryjnym o ostrym przebiegu (np. Staphyloccocus aureus, paciorkowce, E. Coli), zakażeniem grzybiczym lub mykobakteriozą czy inwazją pasożytniczą o przebiegu podostrym lub przewlekłym.
Zapalenia tarczycy spowodowane lekami
Zapalenie tarczycy typu Riedla – włókniejące zapalenie tarczycy – występuje tu typowe znaczne wzmożenie spoistości wola (wole kamienne, nieprzesuwalne).
Z innych zapaleń tarczycy można wyróżnić postaci zapaleń zazwyczaj o przebiegu ostrym lub podostrym:
- popromienne zapalenie tarczycy (po leczeniu jodem promieniotwórczym lub napromienianiu zewnętrznym)
- zapalenie po podaniu TSH (w celach diagnostycznych)
- zapalenie pourazowe (związane z wynaczynieniem krwi do tarczycy)
- zapalenie palpacyjne (po zbyt intensywnym badaniu palpacyjnym gruczołu).
Wól limfocytowy (guzkowy) – powiększenie gruczołu tarczowego w zapaleniu tarczycy.
TSH – hormon regulujący funkcję tarczycy, wydzielany przez przysadkę, pobudza tarczycę do produkcji i uwalniania hormonów tyroksyny – T4 i trijodotyroniny – T3.
Biopsja – inwazyjna metoda pobrania materiału biologicznego ze zmienionych chorobowo tkanek, materiał oceniany jest morfologicznie z zastosowaniem mikroskopu świetlnego.
Metody biopsyjne:
- biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) – rodzaj badania cytopatologicznego, który polega na pobraniu próbki komórek za pomocą cienkiej igły wprowadzonej do tkanki
- biopsja gruboigłowa – wprowadza się specjalną grubą igłę bioptyczną do tkanki i pobiera jej cylindryczny wycinek, uzyskując fragment tkanki lub narządu do badania
- biopsja wycinkowa – chirugiczne wycięcie fragmentu zmienionej chorobowo tkanki
- biopsja wiertarkowa – najczęściej jest stosowana w diagnostyce kości, polega na pobraniu specjalnym wiertłem (trepanem) wałeczka zmienionej tkanki
- biopsja rysowa i wyskrobiny – specjalną łyżeczką „zdrapuje się” pasemko tkankowe w narządzie jamistym (w ginekologii dla oceny stanu czynnościowego i zmian chorobowych w błonie śluzowej macicy).
Z wyłączeniem biopsji typu BAC, gdzie stosuje się metody cytopatologiczne, pozostałe materiały biopsyjne poddawane są badaniu histopatologicznemu.